Αδελφότητα Λιμνίων Πωγωνίου Ηπείρου

Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής (γνωστή και ως I.M. Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Μονή του Αγίου Αλεξάνδρου ή-σκέτο-Αλέξαντρος ή Μονή της Ζαραβίνας) βρίσκεται στις υπώρειες του όρους «Ρονίτσα» πάνω από τη λίμνη της Ζαραβίνας, σε μία κατάφυτη έκταση. Υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης και η σύστασή της, λόγω των αλλαγών που επέφερε ο ν. 4301/2014, πραγματοποιήθηκε μόλις το 2017 (ΦΕΚ Β 2452/19-7-2017, στο ίδιο ΦΕΚ αναγνωρίστηκε και η ενορία του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου). Το Μοναστήρι αποτελεί το πιο δυσπρόσιτο εκκλησιαστικό κτίσμα στην Κοινότητα αλλά αποτελεί επίσης και τον πιο παλιό θρησκευτικό χώρο λατρείας.  Στο παρελθόν από εκείνο το σημείο υπήρχε μία πανοραμική θέα προς τη λίμνη και τον Κασσιδιάρη, η οποία σήμερα έχει ελαχιστοποιηθεί λόγω της πυκνής βλάστησης.

Πρόσβαση

Η πρόσβαση προς το Μοναστήρι γίνεται από τον δημόσιο δρόμο Λίμνης- Βήσσανης όπου ύστερα από 2 χλμ. και 2 στροφές πριν τη στροφή του «Ζώτου», το «πέταλο» πριν ανηφορίσει ο δρόμος για τη Βήσσανη, βρίσκεται το σημείο που καταλήγει ο χωματόδρομος  (η περιφερειακή, ας πούμε!..) που παρακάμπτει το χωριό μας, από τα Αμπέλια. Σε εκείνο το σημείο, υπάρχει δεξιότερα ένας άλλος χωματόδρομος που ύστερα από 1 χλμ. περίπου μας βγάζει στη Μονή (βλ. χάρτη). Η πρόσβαση, από ‘δω και πέρα είναι σχετικά δύσκολη και δε συνίσταται η χρησιμοποίηση Ε.Ι.Χ. εκτός κι αν έχετε στην κατοχή σας JEEP.

Στο παρελθόν, και πριν τη διάνοιξη της Ε.Ο. Ιωαννίνων-Κακαβιάς, υπήρχε πρόσβαση κι από ένα ανηφορικό μονοπάτι (εμφανές σε κάποια σημεία ακόμη) στις «Γκούβες» (σπηλιές) πάνω από τις «βρύσες» της λίμνης, στο σημείο που εικάζουμε μάλιστα, ότι μπορεί να βρισκόταν ο πρώτος οικισμός της Ζαραβίνας (όχι το Παληοχώρι).

Ονομασία

Το ναΐδριο της Μονής Αλεξάνδρου είναι ναός τρισυπόστατος. Τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στη Ζωοδόχο Πηγή και στον Άγιο Αλέξανδρο. Η ονομασία «Αλέξανδρος», κατά τις εκτιμήσεις των αρχαιότερων, προέρχεται από το όνομα του ηγούμενου που την ίδρυσε κι ως τέτοια έμεινε γνωστή στους αιώνες. Αυτή την ονομασία, άλλωστε, χρησιμοποιούμε και εμείς όταν αναφερόμαστε στη Μοναστήρι και στην περιοχή γύρω απ' αυτό.

Ιστορία

Η Μονή φαίνεται ότι κτίστηκε το 1201 μ.Χ¹, την περίοδο λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1204) και την ίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ο Βησσανιώτης, ιστοριοδίφης, Σπύρος Στούπης μάλιστα, πιθανολογεί ότι το χωριό μας ίσως και να είναι δημιούργημα της Μονής². Την άποψη αυτή ενισχύει ακόμα περισσότερο η ανεκτίμητη πληροφορία του Πατσέλη περί «Παληαζαραβίνας» κάτω από το μοναστήρι³. Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω στο παρελθόν, ο Κρυονερίτης, Β. Μήτσης εικάζει ότι ο Αλέξαντρος ίσως και να ήταν χώρος λατρείας του Αλεξήνορος Ασκληπιού και του Αλεξήνορος ή Ερεμβού ή Ερεβενού Σάραπη, τα ιερατεία των οποίων ασκούσαν πρωτόγονη θεραπεία με υδροθεραπείες, μαγείες και ξόρκια⁴. Δυστυχώς όμως, η υπόλοιπη ιστορία της Μονής παραμένει παντελώς άγνωστη. Πιθανολογείται όμως ότι το ξωκκλήσι (που σήμερα δεν έχει καμία σχέση με το αρχαίο μοναστήρι) να είχε ανεγερθεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ρωμαϊκού ασκληπιείου.

Κατά το παρελθόν  και μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα, η Μονή ήταν αυτοτελής και είχε τη δική της περιουσία. Συγκεκριμένα κατείχε το τεμάχιο 19 (Συμπλ. Διανομή 1960) εκτάσεως 750 στρεμμάτων! Το 7% δηλαδή της συνολικής έκτασης της Κοινότητας…    

 Εικ. 1 Το τεμάχιο 19... περιουσία της Μονής (φωτ. Κτηματολόγιο)

Καθολικό – Αγιογράφηση

Από το παλιότερο μοναστήρι σώζονται το Καθολικό, η στέρνα μπροστά στη βόρεια είσοδο και ερείπια από κελιά στη νότια πλευρά του. Το Καθολικό είναι μία μικρή μονόκλιτη βασιλική, όπως είναι αντίστοιχα και τα υπόλοιπα ξωκλήσια στην κοινότητά μας. Έχει είσοδο από τη βορεινή πλευρά και σκεπάζεται από δίρριχτη κεραμόσκεπη στέγη. Επισκευάστηκε κατά τη διετία 1988-1989 και δέχτηκε εμφανείς νεότερες επεμβάσεις, όπως είναι τα κεραμίδια ευρωπαϊκού τύπου της στέγης, που αντικατέστησαν τα παλιά βυζαντινά κεραμίδια, το τσιμεντάρισμα της ημικυκλικής στέγης στην κόγχη του ιερού, η οποία καλύπτει μία τριγωνική κόγχη αγιορείτικου τύπου μ’ ένα στενόμακρο παράθυρο φεγγίτη και οι σιδεροδοκοί, που στηρίζουν το πρόστεγο της εισόδου.  Μικρές εξωτερικές επεμβάσεις δέχτηκε αργότερα κι ο περιβάλλοντας χώρος γύρω από τη στέρνα.

Εικ. 2 Το Καθολικό της Μονής από παλιότερη φωτογραφία ⁵

Το εσωτερικό του ναού φωτίζεται από ένα στενόμακρο παράθυρο-φεγγίτη, που υπάρχει στη νότια πλευρά. Στο Ιερό Βήμα και στο νότιο τοίχο υπάρχουν λίγες παλιές αγιογραφίες, ξεθωριασμένες από την πολυκαιρία και την υγρασία. Στην κόγχη του Ιερού Βήματος διακρίνεται η Πλατυτέρα, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Βασίλειος και ο Άγιος Γρηγόριος. Δεξιά της κόγχης υπάρχει αγιογραφία με τον Άγιο Κύριλλο, ενώ στον κυρίως ναό υπάρχει μονάχα μία αγιογραφία με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Εικ. 3 Η Πλατυτέρα των Ουρανών, τοιχογραφία του Καθολικού ⁶

Από την αγιογραφία της Πλατυτέρας, η οποία έχει υποστεί μικρότερη φθορά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο αγιογράφος που «ιστόρησε» το Καθολικό, άφησε εξαίρετα δείγματα βυζαντινής αγιογράφησης επηρεασμένα από την τεχνοτροπία της Μακεδονικής Σχολής.

Το τέμπλο της εκκλησίας είναι παλιό, ξύλινο. Στο θριγκό υπάρχουν δύο σειρές εικόνων. Οι εικόνες της άνω σειράς («Μεγάλη Δέηση») είναι ζωγραφισμένες πάνω σε δύο σανίδες (από 4 εικόνες σε κάθε σανίδα, δεξιά και αριστερά από τα «Λυπηρά»). Στην κάτω σειρά («Δωδεκάορτο») υπάρχουν 12 εικόνες. Δεσποτικές εικόνες υπάρχουν μονάχα τρεις, ήτοι της Παναγίας, του Χριστού και της Ζωοδόχου Πηγής.

Πανηγύρι

            Το πανηγύρι στον Αλέξανδρο γινόταν μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960 και εορταζόταν την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα (εβδομάδα της Διακαινησίμου), ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής. Στον περιβάλλοντα χώρο μαζεύονταν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, όπως και επισκέπτες από τα διπλανά χωριά και οι χοροί κρατούσαν μέχρι τη δύση του ηλίου, όπου αποχωρούσαν απ’ τη Μονή και συνέχιζαν το γλέντι στο χωριό μας.

Φωτογραφικό Υλικό

{jcomments on}